دوشنبه های پژوهش ۱۱ دی‌ماه ۱۴۰۲
بسمه‌تعالی
عنوان سخنرانی: «سنت‌های محلی معماری و هنرمندان مهاجر»
علی اسدپور (دانشیار دانشگاه هنر شیراز)
بخش مهمی از تاریخ‌نگاری معماری اسلامی به طبقه‌بندی، دسته‌بندی و شناخت الگوهای معماری در قلمروهای جغرافیایی، محدوده‌های تاریخی، دوره‌های حکومتی و حصارهای نژادی پرداخته است. به همین سبب دگرگونی در سبک‌های معماری یا بر پایۀ نوآوری‌هایی با منشأ درونی تفسیر شده و یا بر اساس نظریۀ انتشارگرایی، پذیرش شیوه‌ای جدید در معماری در مناطق و جوامعی غیر از موطن آن، متأثر از نزاع‌های سیاسی و اوج و افول حکومت‌ها تفسیر شده است. در این میان، سهم هنرمندان و معماران همواره کمرنگ بوده است و برهم‌کنش و دادوستد میان سنت‌های محلی معماری و آورده‌های هنری معماران، بنایان و عاملان معماری از دیگر نواحی مورد غفلت واقع شده است. سخنرانی کنونی به بهانۀ ترجمه و انتشار کتاب «الگوهای تغییرات سبک‌شناختی در معماری اسلامی؛ سنت‌های محلی در مواجه به هنرمندان مهاجر» (نشر کتابکدۀ کسری) به‌عنوان واپسین اثر میشائیل ماینکه ترتیب داده شده است. این اثر که با اخذ مجوزهای قانونی از انتشارات دانشگاه نیویورک به فارسی برگردان و منتشر شده است چه ازنظر روش‌شناسی و چه ازنظر شیوۀ تحلیل و شناخت موضوع می‌تواند راهنمایی برای پژوهش‌های مشابه باشد. ماینکه در این اثر کم‌نظیر خود به چهار نمونۀ موردی پرداخته است که از سده‌های 2 و 3 قمری آغاز و به سدۀ 12 منتهی می‌شوند. هر نمونۀ موردی، مقیاس و نگاهی ویژه را نمایندگی می‌کند و آنچه ماینکه در این کتاب عرضه داشته را می‌توان روایتی اجتماعی دانست که نشان می‌دهد چگونه نسل مهاجری از معماران و استادکاران خبره در جستجوی مأموریت‌هایی چالش‌برانگیز، به خواست خود یا به‌اجبار، به دگرگشت معماری در سرزمین‌های اسلامی کمک کرده‌اند. این انتقال تجربه‌ها در پیوند با سنت‌های معماری موجود در هر مکان، خوانشی را به دست می‌دهد که کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. در این سخنرانی ضمن مروری بر جنبه‌‌های مهم و کلیدی این کتاب، به جایگاه آن در ادبیات تاریخ معماری و نکته‌‌ها و تجربیات مترجم در فرآیند برگردان کتاب نیز پرداخته شده است.
